مراحل ارتودنسی از ابتدا تا انتهای درمان
در این مقاله در نظر داریم مراحل ارتودنسی ثابت را خدمت علاقه مندان به طور کامل معرفی کنیم. باید توجه داشت که در مورد ارتودنسی متحرک، مراحل درمان مختصر بوده و معمولا شامل قالب گیری و تحویل دستگاه و تنظیم ماهیانه آن است و سایر مراحل آن مثل مراحل مقدماتی، همانند ارتودنسی ثابت می باشد. بنابراین در زیر، مراحل ارتودنسی ثابت شرح داده شده است.
مراحل ارتودنسی ثابت از ابتدا تا انتهای درمان به طور خلاصه شامل موارد زیر است:
- مراجعه حضوری و معاینه اولیه
- تهیه قالب های ارتودنسی، عکس های رادیولوژی و فتوگرافی ها
- معاینه ثانویه، بررسی قالب ها و عکس ها و ارائه طرح درمان توسط پزشک به بیمار
- شروع فاز فعال درمان و قراردادن دستگاه ارتودنسی روی دندان ها
- مراقبت ها و مسائل مربوط به دو هفته اول پس از شروع ارتودنسی
- جلسات و ویزیت های ماهیانه و ادامه فاز فعال
- اتمام فاز فعال و برداشتن دستگاه ارتودنسی و قرار دادن نگهدارنده ها و شروع فاز غیر فعال دندان
مراجعه حضوری و معاینه اول
پس از گرفتن وقت ملاقات از منشی مطب و حضور بیمار در مطب دندانپزشکی، معمولا به شما فرمی برای پر کردن داده می شود که شامل اطلاعات فردی، تاریخچه پزشکی، تاریخچه دندانپزشکی، علت مراجعه شما برای درمان ارتودنسی و … می باشد و از شما درخواست می شود با نهایت دقت این فرم را پر کنید تا در مرحله طرح درمان پزشک بتواند به تصمیم و جمع بندی کامل تری دست پیدا کند.
اطلاعات ناقص یا غلط به زیان خود بیمار بوده و به نتیجه دلخواه منجر نمی شود.
تهیه قالب های ارتودنسی، عکس های رادیولوژی و فتوگرافی ها
پس از مرحله اول، ارتودنتیست با مشاهده فرم معاینه و مشاهده وضعیت ارتودنسی مراجعه کننده، برای این که بتواند وارد مرحله طرح درمان شود، مبادرت به تجویز عکس های تشخیصی و قالب دندان ها می نماید. عکس های رادیولوژی پانورامیک و لترال سفالومتری، پرکاربردترین رادیوگرافی ها هستند(شکل ۱).
قالب دندان ها نیز برای مطالعه بیشتر سیستم دندانی به کار می روند و می توانند قالب فیزیکی ساخته شده از گچ باشند یا از انواع دیجیتالی (شکل ۲). فتوگرافی ها و عکس های داخل دهانی و خارج دهانی هم از اجزاء تشخیصی با اهمیت هستند که از زوایای گوناگون گرفته می شوند.
معاینه ثانویه، بررسی قالب ها و عکس ها و ارائه طرح درمان توسط پزشک به بیمار
پس از آنالیز موارد بالا توسط متخصص ارتودنسی و در میان گذاشتن انواع احتمالات درمانی، پزشک و بیمار به نتیجه ای واحد می رسند که طرح درمان نام دارد. طرح درمان در واقع استراتژی درمانی است که متخصص ارتودنسی آن را برای بیمار توضیح می دهد که می خواهد از چه راهی به نتیجه مطلوب درمانی دست پیدا کند، به طوری که نوع دستگاه ارتودنسی، طول درمان، کشیدن یا نکشیدن دندان یا احتمال ضروری بودن جراحی فک به بیمار گفته می شود. پس از آن، بیمار تصمیم می گیرد که آیا درمان را با مکانیزمی که به وی گفته شده است آغاز نماید یا خیر. استفاده از براکت های سرامیکی یا سیستم لینگوال یا استفاده از الاینرهای شفاف برای بیمارانی که نمی خواهند دستگاه ارتودنسی آن ها در معرض دید باشد نیز در همین مرحله مشخص می شود.
شروع درمان فعال و قراردادن دستگاه ارتودنسی روی دندان ها
با مشخص شدن طرح درمان و قبول از طرف بیمار، فرم ضمانت نامه امضا شده و رسما کار ارتودنسی آغاز می شود. جلسه اول که حدودا یک ساعت به طول می انجامد بدون درد بوده و بیماران دچار ناراحتی و مشکل قابل توجهی نمی شوند. در این جلسه دستگاه ارتودنسی شامل براکت ها، باکال تیوب ها (یا بندها دور دندان های آسیاب بزرگ) و سیم ها روی دندان ها مستقر می شوند (شکل ۴). آموزش بهداشت و رعایت رژیم غذایی مخصوص ارتودنسی (رژیم غذایی نرم) به بیمار ارائه می شود و به سوالات وی پاسخ داده می شود. در حین قرارگیری دستگاه ارتودنسی ممکن است لب ها خشک شوند و بیمار دچار ناراحتی مختصری از این بابت گردد. لذا استفاده از برق لب ( Lip Balm) یا وازلین طبی توصیه می شود.
مراقبت ها و مسائل مربوط به دو هفته اول پس از شروع ارتودنسی
به دلیل تازه بودن شرایط و عادت کردن تدریجی بیمار به دستگاه ارتودنسی، حدودا دو هفته زمان لازم است که وی به وضعیت جدید عادت کند. احتمال کنده شدن براکت ها بیشتر بوده و کمی درد و ناراحتی کاملا محتمل است. هر چند مساله درد و ناراحتی یک مساله فردی می باشد که آستانه تحریک پذیری در آن، در افراد مختلف کاملا متفاوت است ولی معمولا اکثر بیماران این مساله را در طول دو هفته اول تجربه می کنند و جهت تخفیف آن می توان از آدامس های فاقد قند و در صورت شدید بودن از قرص های استامینوفن استفاده نمود. اکثر قرص های دیگر باعث کاهش شدید حرکت دندان و توقف درمان ارتودنسی می گردند. در صورت بروز آفت می توان از پمادهای ضد آفت که باعث کاهش درد و حساسیت آن می شود به تناوب استفاده نمود. راهکار دیگر برای عادت کردن به دستگاه ارتودنسی و نرم کردن آن ها در داخل حفره دهان، استفاده از موم ارتودنسی است (به مقاله موم ارتودنسی مراجعه شود).
جلسات و ویزیت های ماهیانه
جلسات ارتودنسی به طور منظم و معمولا ماهی یک بار انجام می شود ( مگر در مواردی که متخصص تشخیص بدهد بیمار زودتر مراجعه کند) این جلسات که بسته به طرح درمان معمولا ۲۰ تا ۳۰ جلسه ( ۱.۵ تا ۲.۵ سال) به طول می انجامد شامل اعمالی است که متخصص برای صاف کردن، بستن فضاهای بین دندانی و بین فکی و تطابق قوس های دندانی در یک رابطه صحیح انجام می دهد. در مرحله اول و یک سال اول، صاف کردن و مرتب کردن دندان ها انجام می شود و در سال دوم، بستن فضاها و موازی کردن ریشه ها و رابطه فکی صحیح در دستور کار متخصص قرار می گیرد. در اواخر درمان فعال، انجام جزئیات برای حصول بهترین نتایج درمانی، به دست می آیند. در ماه های خاصی ممکن است ارتودنتیست از بیمار بخواهد که کش هایی را روی دندان های خود قرار دهد و در این جا همکاری بیمار است که نقش اساسی را ایفا می کند. در هر جلسه، پزشک، بهداشت بیمار و منظم مسواک زدن وی را ارزیابی می کند تا از تشکیل جرم دندانی، التهاب لثه و پوسیدگی جلوگیری شود. باید توجه داشت، برخی بیماران به مرور زمان از ارتودنسی خسته شده و این مساله روی بهداشت دهان آن ها تاثیر سوء می گذارد.
این مورد در مورد خانم های باردار نیز که به خاطر تغییرات هورمونی دچار افزایش حجم لثه می شوند نیز صدق می کند.
برداشتن دستگاه ارتودنسی و قراردادن نگهدارنده ها و شروع فاز غیر فعال درمان
این نکته بسیار حائز اهمیت است که فاز غیر فعال به همان اندازه فاز فعال مهم و حیاتی است. ارتودنسی با چالشی روبرو است که همانا از آن به عنوان بازگشت یا ریلاپس نتایج ارتودنسی یاد می شود. برای به حداقل رساندن این ریسک، پس از درمان از نگهدارنده های ثابت و متحرک استفاده می کنیم (شکل ۵). بنابر نیاز پزشک از هر کدام در هر فک می توان استفاده نمود اما معمولا در فک پایین از نوع ثابت استفاده می شود.
زمان استفاده از نگهدارنده های ثابت طولانی است و آن ها به صورت نیمه دائمی (چندین سال) و دائمی کاربرد دارند. در صورت شکسته شدن نگهدارنده ها باید بلافاصله به مطب ارتودنسی مراجعه شود چرا که در صورت عدم مراجعه یا غفلت در آگاه شدن، نسبت به جدا شدن آن ها از روی دندان ها، کج شدگی و فاصله گرفتن دندان های متاثر، اندکی بعد نمایان می شود و ممکن است فاز فعال مجدد در دستور کار قرار بگیرد (شکل ۶).
نگهدارنده های ارتودنسی به اندازه پروسه درمانی اهمیت دارند.
